Zeerovers

Naar jaarlijkse traditie neem ik u ter gelegenheid van karnaval mee naar het amusement van de jaren vijftig (vorig jaar heb ik dat immers ook gedaan: zie mijn blog Karnaval van 4 maart 2011). Het is de beste manier om de winterdepressie, the winter blues, uit ons lijf en (vooral) onze geest te verdrijven, en om - zoals onze lekker heidense voorouders zegden - de boze geesten van ijs en sneeuw op de vlucht te jagen, en de loper uit te rollen voor de nimfen van het voorjaar, die nu hopelijk snel hun zachte opwachting zullen maken...

Bij het Boortmeerbeekse karnaval van het jaar 1955 waren mijn ouders en hun vrienden verkleed in zeerovers. Zoals men op de foto kan merken waren zelfs de vrouwelijke leden van het piratengezelschap met aangeplakte baarden getooid! Mijn moeder staat op de bovenste rij helemaal rechts, mijn vader zit op de onderste rij in het midden. Wat men helaas niet, of slechts heel fragmentarisch, kan zien zijn de behoorlijk indrukwekkende kromzwaarden waar men van voorzien was.

Dat laatste weet ik maar al te goed, want zoals omzeggens elk jaar, hield ik - in die dagen vijf jaar en zittend in de laatste kleuterklas - ook aan dit karnavalsgebeuren één en ander aan speelgoed over, en één, of allicht twee van die vervaarlijke zwaarden waren daar alleszins bij. Ze waren weliswaar van hout, maar toch behoorlijk bruikbaar : mits een handige, goed gerichte, en vooral krachtige aanpak kon men er bijvoorbeeld diverse soorten fruit en veldvruchten mee klieven. Op het hoofd van een vriendje heb ik ze nooit uitgeprobeerd - voor zover ik me kan herinneren (maar ik heb een allesbehalve sterk geheugen). Ook de fraaie piratenvlag is bij mij terechtgekomen, en één of twee van de - ook al van een doodshoofd voorziene - breloques : sieraden in één of andere soepele kunststof die men aan een touwtje om de hals droeg.

Rechts op de foto zien we een met sneeuw bedekt voetpad, want inderdaad : de februarimaand van 1955 was zeer winters. Van 9 tot 25 februari vielen er dagelijks sneeuwbuien her en der in België. 

"De sneeuw ligt dik", meldde schrijver Ernest Claes op 13 februari 1955 in zijn dagboek. En ook : "In ons gezegend landeke woedt de schoolstrijd. De linkse regering neemt de subsidies af - of vermindert ze - van de katholieke onderwijsinstellingen. Die reageren geweldig, de bisschoppen vooraan". "Het vriest nog altijd", luidde het op 19 februari. "Vannacht weer gesneeuwd".

Vastenavond 1955 viel op dinsdag 22 februari, dus nog volop in dit winteroffensief. In Boortmeerbeek ging een karnavalstoet uit en waren er bals (danspartijen) in de twee grote feestzalen van de gemeente, het Brouwershuis ("de bovenzaal") en de Movri. Het "jaarlijks Groot Gemaskerd Bal" op dinsdagavond in het Brouwershuis werd "opgeluisterd door het steeds graag gehoord orkest Pit Storms en zijn Zwervers".  "Het bal zal geopend worden door de fanfare Onder Ons".

In zaal Movri was een dag eerder, op maandagavond 21 februari om half negen al een "Groot Gemaskerd Bal" gehouden. Op dinsdag 22 februari ging er, "onmiddellijk na de carnavalstoet", een "Groot Verkleed Bloemen-Bal" van start. "Bloemen worden aangeboden aan de schoonste groepen, de verst komenden en de afzonderlijk verkleden" (sic). "Het alomgekende orkest 'Frank Reverya', van de Novelty te Mechelen, zal er het beste uitvoeren".

Wat was op dat moment "het beste" op muzikaal gebied? Dat kunnen we te weten komen aan de hand van een unieke historische bron… In januari '55 was het eerste nummer van het eerste Vlaamse tijdschrift voor lichte muziek op de markt gekomen : het maandblad Song Parade - met daarin de eerste Belgische hitparade (die overigens betrekking had op de maand december 1954, want men gaf aan welke fonoplaten in de voorafgaande maand het meest over de toonbank waren gegaan)!

Song Parade werd uitgegeven door Albert Van Hoogten, baas van het legendarische Belgische platenmerk Ronnex Records. Hoeft het gezegd dat de producten van dit label verbazend (om niet te zeggen: verdacht) goed scoorden in de hitparade van het blad? Hoofdredacteur was Jan Torfs, maar die zal al na een jaar de biezen pakken en met een eigen blad beginnen: het eerste nummer van zijn Juke Box zal in mei 1956 verschijnen.

Dankzij Song Parade weten we dat de Belgische platenverkoop van februari 1955 werd aangevoerd door de (mij niet bekende) zangeres Ellie Russell, met (het mij wel bekende) Mambo Italiano: een heel leuk nummer overigens, vind ik - zolang u mij niet vraagt er op te dansen, tenminste niet volgens de voorgeschreven mambo-passen - een eigen, vrije interpretatie, ja, daar wil ik nog wel aan beginnen.

De mambo, een van origine Cubaanse aangelegenheid, was begin 1955 hét populaire dans- en muziekgenre van de dag : Papa loves Mambo van Perry Como was volgens de Song Parade in januari '55 de meest verkochte fonoplaat in ons land geweest. Mambo Italiano (geschreven door de Amerikaan Bob Merrill in 1954) was rond dezelfde tijd ook in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië een grote hit, in de versie van Rosemary Clooney. 

Van ene Ellie Russell viel in de Wikipedia niks terug te vinden. Zou zij niet een Belgisch schaapje uit de Ronnex-stal van meneer Van Hoogten zijn geweest, zat ik mij al af te vragen. Misschien heette ze wel gewoon Elza Van Reusel of Josephine Verbustel of weet-ik-veel. Haar Mambo Italiano-versie kan overigens wel beluisterd worden op You Tube (ze klinkt pico bello, dat mag gezegd, ze swingt) - en zij schijnt een Amerikaanse zangeres en toch geen Ronnex-product te zijn geweest.  

Zoals vorig jaar op deze blogplaats al uiteengezet, ging het er bij het Boortmeerbeekse karnaval plezant, maar altijd ook fatsoenlijk aan toe - men moet er zich geen Aalsterse voil jeanetten of soortgelijke toestanden bij voorstellen. Ook onze burgemeesters hielden steeds hun manieren, zelfs als ze op vakantie waren.

Toch werd het Boortmeerbeekse karnaval van '55 ontsierd door twee ongevallen. In het regionale weekblad De Haechtenaar (van 26 februari 1955) lezen we: "Te Boortmeerbeek, tijdens de Karnavalviering van Dinsdag 22 Februari, geraakte plots de maskeradekleding, die gans uit watte bestond, van de genaamde Albert Perremans, in brand. De vlammen sloegen hoog op en de man was in een oogwenk in een levende toorts herschapen. Niettegenstaande de onmiddellijke hulp van de omstaanders werd de man deerlijk verbrand. Hij moest naar het ziekenhuis van Mechelen worden overgebracht".

Bij het tweede incident was het slachtoffer een kind. De Haechtenaar: "Ook de kleine Marcel Heremans, uit de Hollestraat, te Boortmeerbeek, werd tijdens deze karnavalsviering ernstig gekwetst. Toen hij na de doortocht van enkele verkleden een voorwerp opraapte, bleek dit een soort voetzoeker te zijn, die in zijn handen ontplofte. Handen, armen en aangezicht werden ernstig verbrand en de kleine jongen moest dringend geneeskundige bijstand ontvangen".

Opgroeiend in een veilig en warm nest, door ouders en familiekring liefdevol afgeschermd voor de vele verschrikkingen van het bestaan, zijn die macabere karnavalsincidenten van 1955 mij als vijf- à zesjarige slechts zijdelings ter ore gekomen. Natuurlijk maakten ze indruk op me: het was de eerste, of minstens toch één van de eerste keren, dat ik een echo opving van het théâtre de la cruauté dat de wereld in werkelijkheid toch grotendeels is.

Vooral de toortsman sprak tot mijn verbeelding en is in mijn geheugen blijven zitten. Had hij zich met al die (witte) watten verkleed in ijsbeer? Luidde het verhaal vervolgens niet dat er dan, in één of ander café, een allicht wat dronken tooghanger bij wijze van grap een brandende lucifer (of een aansteker) tegen dat karnavalspak had aangedrukt? L'enfer, ce sont les autres qui l'allument : Sartre formuleerde het enigszins anders, maar wat hij zei kwam op hetzelfde neer.

Bronnen : F. BROUYAUX e.a., Weer of geen weer, Een eeuw natuurgeweld in België, Leuven, 2004 ; E. CLAES, Uit de dagboeken van Ernest Claes, Het afscheid, Leuven, 1983 ; weekblad De Haechtenaar, jg. 65 (1955) ; R. COLLIN, Het Belgisch Hitboek, 45 jaar hits in Vlaanderen, 1954-1999, 3de uitgave, Lier, 1999 ; internet (www), website Sixties Hitparade Belgium, 15 Jaar Belgische Hitparade, van 1/1955 tot 12/1969, geraadpleegd maart 2002 ; internet (www), trefwoord Mambo Italiano in internet-encyclopedie Wikipedia (Engelstalige versie), geraadpleegd februari 2012.
Ja, ik weet het: karnaval moet volgens de Nederlandse Taalunie als carnaval worden gespeld, maar soms doe ik ook op taalkundig vlak lekker mijn eigen zin.