Nu ik het boek herlees, verbaas ik me er over dat de Locketts ten tijde van hun grote zomeravontuur nog zo jong waren. In een soort inleiding worden ons hun leeftijden op een nogal ingewikkelde manier duidelijk gemaakt. "Bill wordt zeer tot zijn ongenoegen vaak voor de oudste aangezien, want ofschoon hij anderhalf jaar jonger is dan Oliver, is hij wel drie centimeter groter dan zijn broer en zijn zusje. (…). In elk geval is hij niet de leider, hoewel hij met zijn tien jaar gemakkelijk voor dertien zou kunnen doorgaan, terwijl Jane, die werkelijk dertien is, er uitziet als ruim elf".
Mentaal gesproken waren de Lockett-kinderen allemaal ouder dan hun werkelijke leeftijd. In hun denken en doen legden ze een mate van intelligentie en sensitiviteit aan de dag die zelfs bij vele volwassenen - in het boek en in de werkelijke wereld - ontbreekt. Het is waar, Bill durfde nog wel eens de kwajongen uithangen, maar Jane en Oliver waren één en al evenwicht en bekwaamheid, en als het er op aankwam was ook Bill een meer dan fidele kerel. Oliver droeg dan ook nog een bril, "een grote, ronde bril van het soort, dat je er wijs doet uitzien".
Dat het drietal voor zijn leeftijd zo zelfstandig was, zal wel te maken hebben gehad met het feit dat hun ouders in India woonden, en zij in Engeland. Ze waren op elkaar aangewezen. Niet geheel en al uiteraard, want hun moeder had een hele reeks zussen, zodat de Locketts rijk waren aan tantes. In de vakanties logeerden ze afwisselend bij deze bloedverwanten, die dan ook nog eens in verschillende aantrekkelijke streken gehuisvest waren, zoals Cornwall, Buckinghamshire, het Lake District of Londen. "Voor de rest van het jaar woont Jane bij haar oom en tante in Bedford en daar brengen de jongens, die op kostschool zijn, de week-ends ook door".
De twee broers en hun zus vulden elkaar perfect aan: "Ideeën zijn meestal afkomstig van Jane. Oliver, meer methodisch van aanleg, denkt er dan over na en ontwerpt het plan de campagne, terwijl de vrolijke, goedgehumeurde Bill als enthousiaste volgeling optreedt en meer spierkracht dan intelligentie bijdraagt".
Met zo'n flink, beschaafd en inspirerend drietal wou je wat graag bevriend worden, dat spreekt vanzelf. Geen wonder dat ik - enig kind zijnde en bij gelegenheid in geestelijke eenzaamheid verkerende - mij koesterde in de warmte van hun (denkbeeldige) aanwezigheid.
Ik heb het boek Met de woonwagen op avontuur van M. E. Atkinson, waarin de Locketts de hoofdrollen speelden, voor het eerst gelezen in de eerste dagen van de maand februari van het jaar 1963 (vijftig jaar geleden). Dat weet ik omdat ik het destijds in een notaboekje heb opgeschreven. Ik was toen veertien jaar. In het boek zelf staat: "leeftijd 12-16 jaar", dus die keer was ik eens niet te jong of te oud voor wat ik deed.
Het boek sprak mij zeer aan, en, terugkijkend, mag ik zeggen dat het mijn all-time favorite jeugdboek is. Zelfs als volwassene ben ik er altijd gehecht aan gebleven. Het zat bijvoorbeeld in mijn bagage toen ik in 1977 naar Afrika reisde.
Oorspronkelijk was De woonwagen een Engels boek, met als titel August Adventure. De Nederlandse vertaling van Helene Swildens - mijn boek dus, dat godzijdank bewaard is gebleven - was uitgegeven bij de Kempische Boekhandel in Retie (een drukkerij en uitgeverij die in 1986 ten onder is gegaan). Een jaar van uitgave valt nergens in het werk te bekennen. Wel riep het zich uit tot eerste nummer van de "Atkinson serie", hetgeen mij destijds al duidelijk maakte dat die meneer of mevrouw Atkinson meer boeken had geschreven.
Waarom sprak Met de woonwagen op avontuur mij zo aan? Ik denk: in de eerste plaats omwille van de hoofdpersonages, de Locketts - een stel dat, zoals hierboven aangegeven, mijn hart veroverde. Vervolgens: het thema - een reis in een prettig gezelschap, door een mooi landschap. Met een woonwagen, neen, niet zo'n moderne caravan of camper of mobilhome, maar een lekker ouderwetse woonwagen, "pas geverfd in helder rood en geel", van binnen "netjes en gezellig en huiselijk". Getrokken door een paard, door de Locketts met de naam Pegasus bedacht! En allicht sprak het verhaal mij - zonder dat ik dat besefte - ook aan door de knappe manier waarop het werd verteld, en de ongekunstelde, meeslepende stijl waarin het was geschreven. Een vertel- en schrijftalent, ja, dat mag die M. E. Atkinson beslist genoemd worden.
Ook in dit geval heb ik geprobeerd mijn jeugdherinneringen aan te vullen met feiten aangeleverd door het hedendaagse internet - trouwe lezers van dit blog weten dat het een procédé is dat ik hier met graagte toepas. Deze keer heeft mijn internet-zoektocht mij evenwel slechts een matige oogst opgeleverd. Atkinsonnen genoeg, daar niet van, maar niet die van mij! Zelfs in de Engelstalige Wikipedia niet te vinden!
Goed, links en rechts heb ik dan toch wat gegevens gesprokkeld. M. E. Atkinson was een Engelse schrijfster, heette voluit Mary Evelyn Atkinson, was geboren in Londen en leefde van 1899 tot 1974. Met de woonwagen op avontuur, alias August Adventure, was haar eerste boek, ze schreef het warempel al in 1936! Dat laatste verrast me in hoge mate, want toen ik het in 1963 las klonk het mij zo fris in de oren als ware het een dag eerder geschreven, en ook nu nog is het allesbehalve gedateerd. Voor hedendaagse kinderen zou zo'n echt, ongecompliceerd avonturenboek allicht een verademing zijn tussen al het muffe politiek-overcorrecte gemoraliseer dat ze in de huidige - van schoolwege opgelegde - jeugdlectuur tegen heug en meug ingelepeld krijgen. Uiteraard moeten we bij die frisheid van het woonwagen-avontuur-relaas in rekening brengen dat de vertaling ongetwijfeld van vele jaren na 1936 dateert - en dan ook nog eens van prima kwaliteit is.
August Adventure was de eerste van een serie jeugdromans met de Locketts in de hoofdrollen. Of ze allemaal in het Nederlands vertaald werden, weet ik niet, maar anno 1976 kruiste er nog één mijn pad: De Locketts nemen de handschoen op (Engelse titel: Challenge to adventure), op de markt gebracht door de Nederlandse uitgeverij Ten Hagen. Prompt gekocht, uit jeugdsentiment - maar, ik moet bekennen: nooit gelezen.
Mary Evelyn Atkinson was een zeer productieve schrijfster, want na de Lockett-reeks (veertien boeken) kwam er een serie rond het personage Fricka Hammond (vijf boeken), en een jeugdroman waarin paarden centraal stonden, Horseshoes and Handlebars. Op een Engelse website krijgt zij het compliment: "… most of her books being of the holiday adventure type. Her stories however were of a superior nature to many in this genre and she was especially good at creating un-stereotyped interesting characters".
Gewoontegetrouw ga ik hier géén korte inhoud van het boek opdissen: ik heb er zelf een hekel aan als iemand mij de storyline van een roman of een film vertelt (en: wat u niet wil dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet). Elk boek, elke film, wordt door een samenvatting trouwens gruwelijk onrecht aangedaan. Welke rol de artistiekerige en dus zeer verstrooide tante Lavinia en de griezelige man met de Gele Baard in het woonwagen-avontuur speelden, wie Anna en Robin waren, en de Mudies… het zijn geheimen die ik respectvol in het boek besloten laat liggen. Ik denk dat we er beter aan doen ons - als slot van dit kleine discours - te concentreren op twee bijzondere momenten in het verhaal (er zijn er meer dan twee, ik maak een keuze).
Het moment van het vertrek… We hebben het allemaal wel eens ervaren: dat gevoel van prettige opwinding en verwachting als de koffers zijn ingeladen en de reis kan beginnen.
"Op ieder ander ogenblik zouden Jane en Oliver zich afgevraagd hebben, waarom de Gele Baard geen melk en eieren hoefde te hebben, maar het was zo'n prachtige dag. En hier was het Leven met hoofdletters. En hier waren ook vier gezonde schepsels, bereid en verlangend om van beide te genieten. 'Ik ben blij dat je het gevraagd hebt, Oliver', zei Jane, 'maar ik ben vanmorgen werkelijk niet in staat om iets of iemand te verdenken. Het is net als ik gisteravond zei. 's Morgens zie je alles anders'. Oliver was het helemaal met haar eens. Hoe had hij trouwens anders gekund? De zon was letterlijk voor hen opgegaan. Geen wolk was er te zien en het zou een prachtige dag worden. (…).
De tent lag keurig opgerold in de woonwagen. Het trapje was ingetrokken. De emmer en de voerzak hingen aan weerskanten. (…). Bill maakte de koekepan schoon en Anna maakte het tuig vast. Ze waren klaar om te vertrekken. Ze voelden allemaal, dat dit een groot ogenblik was. 'We moesten eigenlijk een vuurpijl hebben, die we konden afschieten', zei Bill". (Einde citaat).
Mijn tweede keuze-fragment: een rustpauze, tussen de spannende en soms ook enge avonturen in… Een meditatief moment…
"Ze liepen voort en gingen zitten bij de ingang van het kerkhof, die uitkwam op het pad naar de rivier. Vrede en rust heersten onder de oude bomen.
De voortrekker keek Oliver aan en zei: 'Als ik sterven zou… Ik vraag me wel eens af, in welk gedeelte van Engeland ik dan het liefst begraven zou willen worden'. (…). Oliver staarde over het water. 'Ergens bij een bos', zei hij. 'Een bos met beukenbomen'.
'Maar in een beukenbos is geen kreupelhout en er zijn ook geen vogels', zei de voortrekker. 'Nee, ik geloof, dat ik niets beters zou kunnen wensen dan dit hier'. En hij wees met zijn hoofd in de richting van de groene akker achter hen, die zo heel speciaal aan God was toegewijd.
'Natuurlijk', stemde Jane in, 'om begraven te worden. Maar wat zie je nu voor je, als je alleen maar aan Engeland denkt?'.
'Toch een bos, denk ik, maar misschien geen beukenbos, omdat er ook sleutelbloemen zouden moeten staan', zei Oliver langzaam.
'Hei en brem, maar niet als het in brand staat'. Dat was Anna.
'Witte rotsen bij de zee', zei Bill.
'Hij is helemaal poëtisch geworden', dacht Jane, die heimelijk al bang was geweest, dat hij het Lyons café of de dierentuin of een andere vreselijke plek zou opnoemen.
'Ik weet niet waar ik het meest van houd', zei ze, terwijl ze haar ogen sloot. 'Ik geloof de duinen met daarboven grote, witte wolken en een weg, die ergens aan de hemel raakt". (Einde citaat).
Dat het boek van Mary Evelyn Atkinson mij zo aansprak had zeker ook te maken met deze bijzondere momenten. Die ik samen met de Locketts mocht beleven.
M. E. ATKINSON, Met de woonwagen op avontuur (Nederlandse vertaling van August Adventure, 1936), uitgeverij De Kempische Boekhandel, Retie, geen jaar vermeld.
Aanvullende informatie: internet, website Pony Mad Book Lovers, www.ponymadbooklovers.co.uk/, geraadpleegd januari 2013; internet, website Jane Badger Books, www.janebadgerbooks.co.uk/, geraadpleegd januari 2013.
