Op zaterdag 27 augustus 1960 werd in mijn woonplaats Boortmeerbeek weer eens het wielercriterium voor beroepsrenners gereden. Officieel ging het om de "15de Grote Prijs van Boortmeerbeek", maar iedereen sprak over "het criterium". Voor de niet-wielerkenners onder mijn lezers: een criterium is een wedstrijd op een plaatselijk parcours dat vrij kort van afstand is en door de renners een flink aantal keren dient afgelegd. Een ideale formule voor de toeschouwer, die de renners en het koersverloop intens kan volgen.
Het criterium van Boortmeerbeek was eigenlijk een klassieker - onder de criteriums, wel te verstaan. Het werd georganiseerd door de lokale wielerclub "De Verenigde Sportvrienden", die opgericht was in juli 1943 en op 27 september van dat jaar al meteen uitpakte met haar eerste criterium voor beroepsrenners.
"De Verenigde Sportvrienden" vormden overigens niet de eerste "veloclub" in Boortmeerbeek. Vóór de Tweede Wereldoorlog was er al "Vlug en Vrij". Vermoedelijk opgericht anno 1930. Mijn grootvader Frans Constant Wollebrants moet één van de medestichters zijn geweest: alleszins was hij bestuurslid van deze wielerclub, en in de tweede helft van de jaren dertig ondervoorzitter. Op (kermis-) zondag 30 september 1930 organiseerde "Vlug en Vrij" de "Groote Prijs Limonade Davos" voor nieuwelingen: dat moet haar eerste wedstrijd zijn geweest. Davos was het product van een klein Boortmeerbeeks limonadebedrijfje, opgezet door de van Haacht afkomstige Constant Steens. De eerste Boortmeerbeekse wielerclub zette haar activiteiten stop bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
Evenmin als "De Verenigde Sportvrienden" de eerste Boortmeerbeekse wielerclub was, mag de wedstrijd die deze club in 1943 op het getouw zette, als het eerste Boortmeerbeekse wielercriterium voor professionals worden bestempeld. Want wat verneem ik in het regionale weekblad De Haechtenaar van 15 juli 1939? Dat op zondag 30 juli de "Groote Prijs van Boortmeerbeek voor Beroepsrenners B.W.B." zou worden betwist, "ingericht door het gemeentelijk Feestkomiteit, met ondersteuning (van) Sigaretten Belga"!
De wedstrijd zou van start gaan "op de Dorpplaats" om half drie en over 135 kilometer lopen. De renners moesten "15 maal den omloop Dorp, Beringstraat, Leuvenschen steenweg, Haachtschen steenweg, Wespelaarsche baan" afleggen. "Uitdeeling der rugnummers en prijsuitdeeling in de Gildezaal. De koopers van het officieel programma hebben toegang tot de aankomstlijn. Onder de koopers van het officieel programma zal een Prachtig Rijwiel verlot worden".
"Deze koers is ten volle gelukt", berichtte De Haechtenaar in zijn nummer van 5 augustus 1939. "Te 2 1/2 uur werd aan 85 renners het vertreksein gegeven. Er waren 15 ronden van 7 km. 800 af te leggen en het werd een zeer vinnige kamp". De wedstrijd werd gewonnen door Jozef Geets uit Hombeek, vóór Antoon Dignef, op 50 meter, en Albert Francken, op 100 meter. Bij de twintig eersten die in De Haechtenaar genoemd worden, trof ik enkel nobele onbekenden aan.
Maar goed. Er was dus ook in 1939 al een criterium van Boortmeerbeek gereden. Dat van 1960 mocht dan wel het vijftiende zijn dat "De Verenigde Sportvrienden" organiseerden, als we de puntjes op de i's zetten was het, voor wat Boortmeerbeek betrof, in feite de 16de editie.
Tijd om op een verkeerde beeldvorming te anticiperen. Het criterium van Boortmeerbeek viel niet te vergelijken met de prestigieuze na-Tour-criteria die op een aantal plaatsen in België en Nederland worden opgezet, en waarbij de wielerliefhebbers de vedetten - ja, zelfs die uit het buitenland - uit de voorbije Ronde van Frankrijk in levende lijve kunnen aanschouwen. In mijn voorvaderlijke dorp Rijmenam is men er van 1959 tot en met 1975 in geslaagd met zulk een opzienbarend evenement uit te pakken (maar dat is een ander verhaal).
Het Boortmeerbeekse criterium - in de regel betwist in de maand augustus - was van een bescheidener gehalte, al kwam er wel veel volk op af: het pakte niet uit met vooraf betaalde beroemdheden, maar trachtte met hoge bedragen aan prijzengeld een echte sportieve strijd te ontketenen. Zoals de wielersport-redacteur van De Haechtenaar het al in 1949 formuleerde: "In de eerste plaats dienen de wakkere en durvende inrichters van Boortmeerbeek gelukgewenst; hun organisatie was echte propaganda voor de wielersport. Het is een wielerwedstrijd geworden die hoog boven het circusgedoe staat van de Ronde van Frankrijk-criteriums, en waar het betalend publiek spoedig den buik zal van vol hebben. Het prijzenswaardig standpunt geen betaalde renners aan het vertrek te laten komen is voor de zoveelste maal een succes geworden; wie geld hebben wil moet er voor rijden. De prijzenlijst werd zo verdeeld, dat de deelnemers volgens hun prestatie rijkelijk beloond werden (…)".
Het vaste parcours van het criterium van Boortmeerbeek liep steevast door onze straat (de Beringstraat) en dus ben ik er als kind volop mee in contact gekomen. Staande op de stenen zuiltjes - gladde rode stenen waren het - waar de ijzeren poortjes van de oprit naar onze garage aan opgehangen waren (later zijn ze door een dronkaard de vernieling in gereden), had ik een uitstekend uitzicht op het gebeuren. De straat werd van het voet- en fietspad afgesloten met een ijzeren kabel - als ik me dat goed herinner. In elk geval was de straat autovrij en zodoende verheven tot een soort geheiligde plaats voor het koersgebeuren. De renners werden voorafgegaan door een auto-met-luidspreker die gesponsord werd door het uurwerkenbedrijf Pontiac en onophoudelijk de boodschap "Pontiac, tic-tac", de wereld instuurde. Later moest Pontiac plaatsmaken voor een ander merk van uurwerken en luidde de boodschap "Rodaniaaa…".
Eén keer kwam één van de renners vóór de koers bij ons aankloppen met de vraag of hij zich in ons huis mocht komen omkleden en (na de wedstrijd) wassen. Natuurlijk mocht dat: hij kreeg daarvoor "het kot", de - overigens zeer nette - bergplaats achter onze keuken, ter beschikking. Hoe "onze" coureur heette weet ik niet meer, evenmin hoe hij het er in de wedstrijd vanaf bracht, maar dat hij de "palm", waar de overwinnaar in die dagen traditioneel mee verblijd werd, niet bij zich had, daar ben ik zeker van.
Het wielercriterium van 1960 was een bijzondere editie. Om verschillende redenen. Voor één keer stond er wel een rist bekende namen aan de start. Dat kwam omdat de Boortmeerbeekse brouwerij Het Sas in de jaren 1959-1960-1961 als sponsor optrad van één van de grote Belgische wielerploegen: Groene Leeuw - Sas - Sinalco. Fietsenconstructeur Groene Leeuw lag aan de basis van deze ploeg (en had ze in de voorafgaande jaren al gesponsord). De Boortmeerbeekse brouwerij Het Sas stond rond 1960 op het toppunt van haar commerciële succes: het was één van de voornaamste middelgrote brouwerijen van België. Sinalco was een Duitse frisdrank die in België door Het Sas werd verdeeld (of, onder licentie, geproduceerd).
Het Groene Leeuw-Sas-Sinalco-team telde tientallen renners in zijn rangen (naast beroepsrenners ook onafhankelijken, liefhebbers en veldrijders), en daar waren nogal wat coryfeeën van het toenmalige Belgische wielrennen bij: raspaarden als Tuur (Arthur) De Cabooter, Frans De Mulder en Noël Foré, om het maar bij de drie grootste namen te houden. Geen wonder dat de ploeg in de drie jaren dat Het Sas als sponsor optrad overwinningen in een reeks prestigieuze wielerwedstrijden wist te boeken: Parijs-Roubaix (Noël Foré, 1959), de Ronde van België (Armand Desmet, 1959 - Fons Sweeck, 1960), de Ronde van Vlaanderen (Arthur De Cabooter, 1960), de Ronde van Spanje (Frans De Mulder, 1960), het Kampioenschap van België (Frans De Mulder, 1960), de Omloop Het Volk (Arthur De Cabooter, 1961), enz.
In het gedenkwaardige jaar 1960 kwamen al die grote sterren uit de Sas-wielerploeg het criterium van Boortmeerbeek met hun deelname opluisteren! Naar ik vermoed lag het succes van de Sas-equipe zelfs aan de basis van het feit dat de Boortmeerbeekse wielerclub "De Verenigde Sportvrienden" anno 1960 nog eens met een criterium uitpakte, want dat was al sinds 1956 niet meer het geval geweest.
Uiteraard lieten de Sas-renners zich in het dorp van hun sponsor van hun beste kant zien, en beheersten ze de wedstrijd. De Waregemnaar Armand ("Manten") De Smet zegevierde, en vijf van zijn Sas-ploegmaats - onder wie de jonge Keerbergenaar Fons Sweeck en de vedetten Noël Foré en Frans Demulder - eindigden bij de eerste tien. Een collectief machtsvertoon.
Het voor mij meest heuglijke aan dat Boortmeerbeekse criterium van 27 augustus 1960 was echter dat mijn vader voor mij een exemplaar wist te bemachtigen van de grote affiche waarop de wedstrijd aangekondigd werd! Ik was elf jaar en in de wolken met dit kleinood, dat één van mijn eerste archiefstukken werd (en, godzijdank, en in tegenstelling tot sommige andere archivalia uit mijn kindertijd, bewaard is gebleven). Op de affiche prijken de foto's van zes grote kampioenen van de Sas-ploeg: Frans De Mulder, Arthur De Cabooter, Armand Desmet, Noël Foré, André Messelis en Fons Sweeck.
Uiteraard bevat de affiche ook een schat aan historische informatie over het criterium van 1960. De renners dienden 45 maal "de omloop Wespelaarsebaan, Beringstraat, Bredepleinstraat, Hollestraat, Wespelaarsebaan" af te leggen - in totaal 117 kilometer. Vertrek en aankomst lagen in de Wespelaarsebaan, ter hoogte van de kruidenierswinkel van de weduwe Goethals. Die stond in de volksmond bekend als "Lin Pin". Ze was een zuster van de legendarische - in 1937 overleden - Boortmeerbeekse politicus "Pinneke" Mommens, en de weduwe van bakker Jef Goethals, die de eerste voorzitter van "De Verenigde Sportvrienden" was geweest.
"Inschrijvingen te zenden aan Th. Lodewijckx lokaal van de inrichtende club, 13 Dorpstraat, Boortmeerbeek tot en met 15 augustus". Op dat adres werden ook de "koersformaliteiten" afgehandeld. Die "Th. Lodewijckx", dat was coiffeur en cafébaas Theofiel Lodewijckx, beter bekend als "Fille Perrewet". Mijn vader en ik lieten ons haar bij hem knippen, in zijn kapsalon leerde ik - mijn beurt afwachtend - Kuifje kennen, het "weekblad voor jongens van 7 tot 77 jaar". "Fille" was jarenlang dé duivel-doet-al van de Boortmeerbeekse wielerclub.
Het Boortmeerbeekse criterium werd - ik citeer opnieuw "mijn" affiche - georganiseerd met de medewerking (lees: de financiële steun) van "de bierhandelaars en de neringdoeners", het bedrijf Hydrocoton (in de volksmond: "het wattefabriek", waar mijn moeder "op den bureau" werkte), de firma Segers (zwaar vervoer), de mouterij van Boortmeerbeek, de handelaar in radio- en televisietoestellen Constant Janssens, de sigaretten Tigra en de krant Het Nieuwsblad-Sportwereld. De wedstrijd was "begiftigd met 50.000 Fr prijzen en talrijke premiën", en begon om 15 uur.
Het criterium van zaterdag 27 augustus 1960 was het laatste van de befaamde Boortmeerbeekse criteriums. Weliswaar organiseerden "De Verenigde Sportvrienden" in 1963 en 1966 nog wedstrijden voor beroepsrenners, maar dat waren geen criteriums, maar gewone wegwedstrijden. Ze startten en arriveerden wel in Boortmeerbeek, maar liepen over een uitgebreider parcours en de afgelegde afstanden bedroegen het dubbele van die van de vroegere criteriums. Het waren ook geen augustus-evenementen meer. De tijd van "het criterium van Boortmeerbeek" was voorbij.
Foto boven deze tekst: fragment van de affiche van het wielercriterium van Boortmeerbeek, gereden op 27 augustus 1960.
Voornaamste bronnen…
Aankondiging wielerwedstrijd in Boortmeerbeek in: weekblad De Haechtenaar, jg. 40, nr. 39, 27 september 1930; aankondiging wielerwedstrijd in Boortmeerbeek in: weekblad De Haechtenaar, jg. 49, nr. 29, 15 juli 1939 (de aankondiging verscheen ook in de nrs. 30 en 31); artikel E. H., Velokoers voor beroepsrenners te Boortmeerbeek, in: weekblad De Haechtenaar, jg. 49, nr. 32, 5 augustus 1939; artikel SIKLE KROS (pseudoniem van Marcel Goossens), Wielersport, in: weekblad De Haechtenaar, jg. 59, nr. 33, 13 augustus 1949; affiche van het wielercriterium van Boortmeerbeek, gereden op 27 augustus 1960; schriftelijke inlichtingen verstrekt door (mijn vader) Oscar Wollebrants (1921-1989), 1984-1989; schriftelijke inlichtingen verstrekt door (mijn moeder) Maria Budts (1922-2009), september 2006; M. PAUWELS, Het is koers in het dorp, Kroniek van 70 jaar wielerleven in Boortmeerbeek, Geschiedenis van de Koninklijke Wielerclub De Verenigde Sportvrienden, z.p. (Boortmeerbeek), z.j. (2013); internet (www), website de Wielersite (Nederlandstalige versie), www.dewielersite.net/db2/wielersite/, geraadpleegd augustus 2013; eigen kennis en herinnering.
